دکتر بشیریه کیست؟
بسیاری وی را سروش دهه 80 می دانند اما تفاوتی که میان وی و سروش قائلند آن است که سروش را استاد حوزه اندیشه فلسفی- دینی اما بشیریه را استاد حوزه فلسفی- اجتماعی می‌دانند.
بدیهی است دکتر بشیریه که دکترای تئوریهای سیاسی خود را در سال ۱۹۸۲ از انگلستان گرفته است، دموکراسی را همان‌گونه می‌فهمد که در دانشگاه‌های غربی تدریس می‌شود. رفتارها و نظرات بسیاری از سران مشارکت را باید در آرای و تفکرات حسین بشیریه جستجو کرد، شخصی که گرچه شاگردانش شروع‌کننده جریان اصلاح طلبی بودند اما خودش همیشه در پرده و بیشتر نقش یک نظاره‌گر را ایفا می‌کند. گرایش تخصصی دکتر بشیریه بدین ترتیب است: كارشناسی: تئوریهای انقلاب. كارشناسی ارشد: جامعه شناسی سياسی و دكترای: جامعه شناسی ایران- انديشه سیاسی در ايران.
وی یکی از عناصر پشت پرده و از نویسندگان برنامه چهارم توسعه است، شاید خبر نداشته باشید در برنامه چهارم توسعه قسمتهایی مبنی بر لزوم رابطه با رژیم صهیونیستی گنجانده شده است. در سال ۱۳۸۰ وقتی دکتر بشیریه دست به انتشار ترجمه‌ی خود از اثر مشهور توماس هابز؛ لویاتان زد، سعید حجاریان در مقاله‌ای در روزنامه ایران از این کار استاد خود استقبال کرد و آن را ستود.
لویاتان اثر مشهور توماس هابز پس از ۳۵۰ سال به زبان فارسی ترجمه شده است، بزرگترین و نخستین اثر فلسفه سیاسی به زبان انگلیسی است و اولین شرح جامع درباره دولت مدرن و ویژگی‌ها و کارکردهای آن است. به ویژه "جدایی دین از سیاست" به عنوان یکی از مهمترین ویژگی‌های دولت مدرن، یکی از محورهای اساسی دکترین هابز را در لویاتان تشکیل می‌دهد.
در واقع همین محور "جدایی دین از سیاست" مورد توجه دکتر بشریه و سعید حجاریان قرار گرفته که باعث شد دکتر بشیریه دست به ترجمه‌ی کتابی ۳۵۰ ساله بزند و شاگرد کار استاد را سترگ و بی‌نظیر بخواند. یک سال قبل از انتشار ترجمه لویاتان در سال ۱۳۷۹ بود که دکتر بشیریه در جلسه‌ی علمی که در دفتر مطالعات و تحقیقات وزارت کشور برگزار شد اسم شب تئوری خود را گفت: "ایران راهی جز توسعه سیاسی ندارد."
در سال ۱۳۸۱ دکتر بشیریه رساله مهمی با نام "دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران / دوره جمهوری اسلامی" منتشر کرد. دکتر حسین بشیریه در این کتاب پس از تحلیل طبقاتی و سیاسی دولت جمهوری اسلامی آن را در قالب سه دوره تاریخی صورت‌بندی می‌کند:
۱) دولت ایدئولوژیک جامع القوا (دولت مهندس میرحسین موسوی: ۶۸ - ۱۳۶۰)
۲) دولت دموکراسی صوری (دولت هاشمی رفسنجانی ۷۶ - ۱۳۶۸)
۳) دولت شبه دموکراتیک (دولت سیدمحمد خاتمی ۷۶ - ۱۳۸۴)
خواندن این کتاب می‌تواند به شما بگوید دولت‌های آینده جمهوری اسلامی چه شکلی و دارای چه ظرایفی هستند. دکتر بشیریه در کتاب "موانع توسعه سیاسی در ایران" با نشان دادن ریشه‌های بحران در دولت پهلوی راهکارهایی ارائه کرده است. ولی در اصل نگاه دکتر بشریه به ساخت قدرت و جامعه‌شناسی سیاسی جمهوری اسلامی است. در این کتاب به جای پهلوی از جمهوری اسلامی استفاده کنید بهتر می‌توانید به عمق کلمات دکتر بشریه پی ببرید.
برای مثال ایشان در فصل ابزارهای قدرت "دولت مطلقه" از حزب دربار، ارتش که در راس آن فرمانده کل قوا قرار دارد، درآمدهای نفتی و بورکراسی متمرکز نام می‌برد. دکتر بشیریه معتقد است ایران همچون کشورهایی مثل شوروی کمونیستی، آلمان نازی، ژاپن و اسپانیا فرانکو از راه "اصلاحات از بالا" می‌تواند وارد جهان نو شود. کشورهایی که با پشت سر گذاشتن تجربه توتالیتریسم پا به دنیای مدرن گذاشتند. ایشان در این کتاب مهمترین لوازم توسعه سیاسی را چنین بر می‌شمارند:
۱. سازمان‌یابی گروهها و نیروهای اجتماعی ۲. آزادی آنها در مشارکت و رقابت سیاسی ۳. وجود مکانیسمهای حل منازعه نهادمند در درون ساختار سیاسی ۴. خشونت‌زدایی از زندگی سیاسی ۵. کیش‌زدایی "جدایی دین از سیاست" در جهت تقویت ثبات سیاسی ۶. مشروعیت چارچوبهای نهادی و قانونی برای رقابت و سازش سیاسی
در این کتاب دکتر بشیریه اعتقاد دارد در نگرش علمی یا دترمینیستی به هر حال توسعه سیاسی تابعی از گسترش شهرنشینی و اقتصاد شهری تلقی می‌شود. بحثی درباره موانع تاریخی و ساختاری توسعه سیاسی در ایران را باز و ساختار قدرت سیاسی، شکاف‌ها و چندپارگی‌های اجتماعی و فرهنگی در ایران به عنوان موانع اصلی توسعه معرفی و تحلیل می‌کند. استدلال اصلی ایشان این است که تکوین ساخت دولت مطلقه همراه با گسترش چندپارگی‌های اجتماعی و فرهنگی و تداوم و تقویت فرهنگ پدرسالارانه موانع اصلی توسعه سیاسی در ایران بوده‌اند.
دکتر بشیریه طی سالهای ۱۳۷۵ و ۱۳۷۶ در موسسه آموزش عالی باقرالعلوم قم مشغول به تدریس بوده است. موسسه‌ای که زیر نظر آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی اداره می‌شود و همه به خوبی می‌دانند ایشان مهمترین منتقد اصلاحات سیاسی و فکری در ایران هستند.
شاید سوال کنید چطور ممکن است دکتر بشیریه که در موسسه صندوق ملی دموکراسی یا NED (یکی از بزرگترین عوامل پشت‌پرده‌ی کودتا بر ضد هوگو چاوز در سال ۲۰۰۳ بوده است) خدمت کرده، سالها قبل در جایی در مقام استادی حضور داشته که زیر نظر مستقیم آیت‌الله مصباح‌یزدی اداراه می‌شده؟
خوب است بدانید در دهه هفتاد موسسه امام صادق(ع) در تهران با هدف واکسیناسیون دانشجویان مومن از عقاید غربی، از اساتید غرب‌دیده دعوت کرد در آنجا به تدریس مشغول شوند، تا دانشجویان دانشگاه امام صادق آب را از سرچشمه بنوشند و در برابر آن واکسینه شوند.
بدین صورت نه فقط دکتر حسین بشیریه بلکه پای سعید حجاریان، چنگیز پهلوان، هوشنگ مهدوی، داوود باوند و... که در سکولار بودن این افراد هیچ جای شکی نیست. به مراکز زیرنظر آیت‌الله مصباح یزدی رسید.
در سال ۱۳۷۳ درس "نظریه‌های جدید در علم سیاست" که توسط دکتر بشیریه برای دانشجویان دانشگاه امام صادق(ع) ارائه و تدریس شده بود توسط همین دانشگاه منتشر گردید. دکتر بشیریه در سال ۱۳۷۵ با ترجمه "نقد در حوزه عمومی" یورگن هابرماس را به دانشجویان ایرانی معرفی کرد.
پانوشت:
:: آثار منتشر شده از دکتر بشیریه
1- The state and revolution in iran. St.
Martin’s press, New York, 1984 2- انقلاب و بسيج سیاسی, انتشارات دانشگاه
تهران، چاپ اول 1372
۲- نظریه‌های جدید در علم سیاست، دانشگاه امام صادق، ۱۳۷۳
3- دولت عقل: ده گفتار در فلسفه و جامعه شناسی سیا, نشر علوم نوین, 1374 4- جامعه شناسی سياسی: نقش نيروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، نشر ني، چاپ اول 1374
5- تاريخ انديشه‌های سياسی در قرن بيستم، جلد اول: انديشه‌های ماركسیستی، نشر نی، چاپ اول 1376
6- جامعه شناسی تجدد، انتشارات نقد و نظر، 1378
7- دولت و جامعه مدنی: گفتمان‌های جامعه شناسی سياسی، انتشارات نقد و نظر، 1378
8- تاريخ انديشه‌های سیاسی در قرن بيستم، جلد دوم: ليبراليسم و محافظه كاری، نشر نی، چاپ اول 1378
9- جامعه مدنی و توسعه سياسی در ايران: گفتارهایی در جامعه شناسی سياسی، نشر علوم نوين، 1378
10- سیری در نظريه‌های جديد در علوم سیاسی نشر علوم نوين، 1378
11- نظریه‌های فرهنگ در قرن بيستم، نشر آينده پويان، 1379
12- موانع توسعه سیاسی در ايران، نشر گام نو، 1380
13- درسهای دموكراسی براي همه، نشر نگاه معاصر، 1380
14- آموزش دانش سياسی نشر نگاه معاصر، 1380
15- ديباچه‌ای بر جامعه شناسی سیاسی ايران: دوره جمهوری اسلامی، نگاه معاصر، 1381
:: ترجمه
16- شرح و نقدی بر فلسفه اجتماعی و سياسی هگل،
نوشته جان پلامناتز، نشر نی، چاپ اول 1367
17- ريشه‌های اجتماعی ديكتاتوری و دموكراسی نوشته برينگتون مور، مركز نشر دانشگاهي، 1369
18- ريشه‌های اجتماعی ديكتاتوری و دموكراسی، نوشته برینگتون مور، مركز نشر دانشگاهي، 1369
19- نظريه‌های دولت، نوشته اندرو وینسنت، نشر نی، چاپ اول 1371
20- یورگن هابرماس: نقد در حوزه عمومی، نوشته رابرت هولاب، نشر نی، چاپ اول 1375
21- هابز، نوشته ریچارد تاک طرح نو، 1376
22- میشل فوكو: فراسوی ساختگرایی و هرمنیوتیک، نوشته دریفوس و رابينو، نشر نی، چاپ اول 1376
23- لویاتان، نوشته توماس هابز، نشر نی، 1380
24- جريان‌های بزرگ در اندیشه غرب، نوشته وان بومر، انتشارات باز، 1380
گرایش تخصصی دکتر بشیریه:
كارشناسی: تئوریهای انقلاب
كارشناسی ارشد: جامعه شناسی سياسی
دكترا: جامعه شناسی ایران- انديشه سیاسی در ايران